Het rijk van de zieken

Welkom in het Rijk der zieken

‘Verhalen, films, boeken over ziek-zijn draaien altijd om progressieve ziektes: het personage wordt ziek, hij schrikt, hij lijdt, en dan wordt hij beter, of niet. En wordt hij niet meer beter, dan sterft hij (…). Hollywood heeft er miljoenen aan verdiend – maar weet je waar precies nul films over zijn gemaakt, nul romans over zijn geschreven?’

Op het moment dat deze passage voorbijkomt, weet de lezer van Welkom in het Rijk der zieken, de nieuwe roman van Hanna Bervoets, het antwoord al: chronisch ziek zijn.

Dat ‘rijk der zieken’ ontleent Bervoets aan een opmerking van de Amerikaanse schrijfster Susan Sontag: ‘We zijn zowel burger van het rijk der gezonden als van het rijk der zieken. Hoewel we bij voorkeur alleen van het goede paspoort gebruikmaken, komt iedereen vroeg of laat gedwongen in dat andere rijk terecht, al is het maar tijdelijk.’

Bervoets’ roman leunt in meerdere opzichten op het denken van Sontag; sterker: ze speelt zelfs een belangrijke rol in het boek. De roman beschrijft de lotgevallen van Clay, man van rond de 40, geplaagd door Q-koorts, zowel in deze wereld, als in een soort virtueel, parallel universum waarin hij met Susan als gids door dat (symbolische) rijk der zieken trekt.

Met groot inlevingsvermogen – ongetwijfeld ook dankzij haar eigen ervaringen; ze lijdt aan het syndroom van Ehlers-Danlos – beschrijft Bervoets hoe het is om chronisch ziek te zijn: ‘(…) je lijf een poreuze vuilniszak botten die op een gure straathoek werd neergekwakt, dat is ongeveer hoe je je voelt’– , welk effect het heeft op je dagelijkse bestaan, op je relaties, en hoe blij je bent als er eindelijk een diagnose is: ‘Je klachten zijn niet meer “vaag” maar onderdeel van een groter geheel, een structuur; iets wat je kapotmaakt maar tenminste iets wat bestaat (…).’

Van een ‘echt’ chronologisch verteld verhaal is geen sprake. Natuurlijk niet, want van een chronische ziekte is immers geen verhaal te maken: ‘Wij worden niet beter maar we gaan ook niet dood – dat is geen verhaal, dat is geen scenario, een chronische toestand kent geen verloop en een chronische patiënt is geen strijder maar een zeurpiet.’ Het resultaat is desondanks een zeer geslaagde, ingenieus geconstrueerde roman.